Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΡΟΡ

ΟΙ FORMINX

Μία «χορευτική» επταμελής ορχήστρα που έπαιζε σε δεξιώσεις, στην «Αργώ» της Βουλιαγμένης και στο «Ακροπόλ Παλάς» της Πατησίων, έγινε, από τη μία μέρα στην άλλη, το κορυφαίο συγκρότημα της Ελληνικής ποπ. Πέντε εκείνοι που απέμειναν στην τελική μορφή του γκρουπ, όταν έφυγε ο ένας από τους δύο τραγουδιστές του (ο Θύμιος Πέτρου) και ο percussionist Ευγνώμων: Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, ψυχή και απόθεμα μεγάλου ταλέντου του συγκροτήματος, ο Βασίλης Μπακόπουλος (χημικός και κιθαρίστας), ο Κώστας Σκόκκος (ντράμμερ), ο Σωτήρης Αρνής (αρχιτέκτων και μπασίστας) και ο Τάσος Παπασταμάτης (τραγουδιστής). Το πρώτο ρεσιτάλ τους στο Θέατρο Μακεδονικών Σπουδών στη Θεσσαλονίκη, σημάδεψε το φαινόμενο της υστερίας α λα Μπητλς. Το πρώτο συντριπτικό hit τους (το Jeronimo Yanka) ξεκίνησε σαν χορευτικό παραλήρημα στη «Ρέμβη» της Θεσσαλονίκης και έγινε χρυσό 45αράκι μέσα σε μία εβδομάδα. Ελάχιστοι, όμως, ξέρουν τι είναι ο Jeronimo για τον οποίο, στο τέλος του κομματιού, ακούγεται και μια υστερική κραυγή (από τη φωνή του Παπαθανασίου): Ο Βαγγέλης είχε από μικρός ένα τρελό όνειρο. Ήθελε να μπορούσε να καλωδιώσει με κρυφά μεγάφωνα όλες τις πολυκατοικίες της Αθήνας και μία νύχτα ν' ανέβει με το μικρόφωνο στον Λυκαβηττό και να ουρλιάξει «Τζερόνιμοοοοοοοοο», για να δει χιλιάδες ανθρώπους να πηδάνε πανικόβλητοι από τα μπαλκόνια. Αυτό το όνειρο μπορεί να μην το πραγματοποίησε ποτέ του, αλλά το έκανε ηχητική πραγματικότητα στο φινάλε της μεγαλύτερης επιτυχίας των Forminx, το θρυλικό πια Jeronimo(oooooo) Yanka. Το ίδιο άγνωστη με την ιστορία αυτή είναι και η προέλευση του ονόματος Forminx που ακούγεται ξένο, αλλά είναι...Ομηρικό, όπως και η προέλευση της αρχαίας Φόρμιγκος («η Φόρμινξ - της Φόρμινγκος») που δεν είναι παρά ελληνικό μουσικό έγχορδο. Η «μαγκιά» στην περίπτωση αυτή, ήταν ένα καθαρά ελληνικό όνομα που με λατινικούς χαρακτήρες μπορούσε να περάσει σαν ξένο - και σαν ποπ. Οι Φόρμιγκες (όπως θα ήταν ο σωστός πληθυντικός τους) υπήρξαν παραγωγικοί για την εταιρεία τους, την Music Box του Μαρτέν και της Μαρίκας Γκεσάρ. Μέχρι και ταινία έκαναν (με πρώτο αλλά όχι μοναδικό σκηνοθέτη τον Θεόδωρο Αγγελόπουλο), μία ταινία που δυστυχώς δεν τελείωσε ποτέ εγκαίρως για να παιχτεί στα σινεμά, τον καιρό που το όνομα και μόνο του συγκροτήματος θα γέμιζε τις αίθουσες. Tο φαινόμενο το είχαμε δει, όταν κάναμε ένα δεκαπεντάλεπτο ντοκιμαντέρ (κυρίως από μια συναυλία στο «Κεντρικό») και οι πιτσιρικάδες της εποχής πήγαιναν σινεμά, έβλεπαν το ντοκιμαντέρ ουρλιάζοντας και μετά έφευγαν χωρίς να δουν την ταινία! Οι Forminx γεφύρωσαν το χάσμα μεταξύ «χορευτικής ορχήστρας» και «σούπερ-γκρουπ» κι έγιναν αιτία συγκροτηματομανίας και αναλόγου εμπορικού πολέμου ανάμεσα στις εταιρείες δίσκων. Τα περισσότερα τραγούδια του συγκροτήματος, γράφτηκαν από τον Βαγγέλη και μένα. Γράφονταν, συνήθως, στο πόδι, με έμπνευση της στιγμής. Τα δυο καλύτερα τραγούδια μας, το And Maybe More και το Our Last September, γράφτηκαν μέσα σε μια νύχτα, στην BP του Καλαμακίου. Ερωτευμένοι με μια Άσπα ο καθένας, ο Βαγγέλης κι εγώ, θέλαμε να γράψουμε ο καθένας ένα τραγούδι για την Άσπα του. «Αν μου γράψεις στίχους για τη δική μου Άσπα, θα σου γράψω μουσική για τη δική σου» είπε ο Βαγγέλης. Πήρα ένα μπλοκάκι λογαριασμών από τον σερβιτόρο, ο Βαγγέλης έκατσε στο πιάνο και τρεις ώρες αργότερα είχε φέξει - κι είχαμε δυο υπέροχα τραγούδια έτοιμα. Κι έτσι συνεχίσαμε να γράφουμε όλα τα τραγούδια των Forminx, με δυο-τρεις εξαιρέσεις τραγουδιών που έγραψαν ο Αρνής, ο Παπασταμάτης (Until The End) και ο Βασίλης Μπακόπουλος. Το παράξενο είναι πως αυτό το ένα και μοναδικό τραγούδι του Μπακόπουλου (Love Without Love) είναι σήμερα το δημοφιλέστερο ανάμεσα στους νεαρότερους post-mortem fans του άλλοτε νούμερο ένα ελληνικού γκρουπ.

THE SUPERGROUPS

Η εποχή των συγκροτημάτων στην Ελλάδα δεν ήταν εποχή, ήταν αληθινή επιδημία. Δεν υπήρχε γειτονιά χωρίς συγκρότημα, δεν υπήρχε πόλη χωρίς ρεσιτάλ. Όπου πιτσιρικάς και ηλεκτρική κιθάρα, όπου παρέα και ντραμς. Με τέτοια μουσική υστερία, δεν ήταν δύσκολο να βρεις ταλέντα για συγκρότημα. Κι όσο εύκολο ήταν να φτιάξεις, άλλο τόσο ήταν να διαλύσεις ένα συγκρότημα. Οι δολοπλοκίες της εποχής, ξετυλίγονταν τις πρώτες πρωινές ώρες στη "Σόνια" της Λ. Αλεξάνδρας και οι μηχανογράφοι πρωταγωνιστές έμειναν στην ιστορία της ποπ: Μάκης Σαλιάρης, Τζίμης Νταής (ντράμμερς) με σιωπηρό και καταχθόνιο σύμβουλο τον Ντέμη Ρούσσο, όταν ακόμη δεν  ήταν τραγουδιστής αλλά μπασσίστας. Επειδή είχα την τύχη να φτιάξω τα περισσότερα συγκροτήματα της εποχής (για να έχει πολύ μουσικό υλικό η Music Box), είχα επίσης ην τύχη να γράψω και τους στίχους στα πολλά από τα τραγούδια τους. Οι Φόρμινξ αυτό το έβλεπαν πάντα σαν "ψιλοαπιστία" αλλά σύντομα συνήθισαν. Με εξαίρεση τους νούμερο ένα αντιπάλους τους, τους Juniors (οι φανατικοί τους οπαδοί τα πήγαιναν σαν το σκύλο με τη γάτα), που ήρθαν στη ζωή μου μόνο μετά το τραγικό αυτοκινητιστικό που στέρησε τη ζωή στον Θάνο Σουγιούλ (τον κημπορντίστα και συνθέτη τους), όλα τα υπόλοιπα σημαντικά συγκροτήματα της δεκαετίας, από τα ρεσιτάλ μου πέρασαν κι από τη ζωή τους πέρασα. Μερικά απ' αυτά δημιουργήθηκαν για αντεκδίκηση, άλλα από ανάγκη. Όταν πήρα προσωρινό διαζύγιο από τους Φόρμινξ, έφτιαξα τους Stormies κι όταν οι Φόρμινξ διαλύθηκαν, έφτιαξα τους We Five,το σημαντικότερο ποπ γκρουπ της χώρας - ever! Οι Idols άλλαξαν μορφή και σύνθεση αρκετές φορές. Ο Ντέμης Ρούσσος, μπασσίστας τους, έγινε αργότερα τραγουδιστής από επιτακτική ανάγκη. Σ' ένα υπόγειο κλαμπ της Πανεπιστημίου, με το συγκρότημα Μinis (κι εκεί ο Ντέμης έπαιζε μπάσο), ένα Σάββατο με πολύ κόσμο ο Θέμης Πέτρου έπαθε λαρυγγίτιδα και δεν μπορούσε να τραγουδήσει. Με χίλια στανιά, πείσαμε τον Ντέμη να πει το House Of The Rising Sun, αλλά μόνο επειδή του υποσχεθήκαμε να κλείσουμε τελείως τα φώτα. Ο Ντέμης ντρεπόταν για την ψιλή φωνή του που δεν ταίριαζε καθόλου με το μέγεθός του και δεν ήθελε να τον βλέπουν. Έστω και με blackout, οι επιδόσεις του στο τραγούδι έκαναν θραύση. Charms, Sounds, Idols, MGC - τρέχαμε από θέατρο σε θέατρο κι η νεολαία ακολουθούσε. Σ' ένα από τα πιτσιρικάδικα γκρουπ της εποχής, τους Teenagers, ο ντράμμερ ήταν κάτω των 12 και ο κιθαρίστας / τραγουδιστής λεγόταν Κώστας Τουρνάς. Πολύ αργότερα, όταν πια η γκρουπομάνια είχε αρχίσει να καταστέλλεται από την ανάγκη επιβίωσης, τον καιρό που άρχισε να γίνεται της μόδας η τηλεόραση, βγήκε μια νέα γενιά συγκροτημάτων, ανάμεσά τους και οι Νοστράδαμος, που μαζί με μερικά από τα ήδη καθιερωμένα γκρουπς (κυρίως τους Idols) έγιναν το βασικό υλικό των πρώτων μουσικών εκπομπών στην τηλεόραση των seventies.

Ήταν, λοιπόν, μία εποχή που κανένα αξιοπρεπές club δεν θα μπορούσε να επιβιώσει χωρίς συγκρότημα. Και κανένα αξιοπρεπές συγκρότημα δεν θα μπορούσε να ζήσει χωρίς μόνιμο "στέκι". Από την αμοιβαία αυτή ανάγκη, δημιουργήθηκαν και διαλύθηκαν πολλά γκρουπς και την τύχη τους την αποφασίζαμε συνήθως ξημερώματα (αφού έκλειναν τα κέντρα) στη "Σόνια" της Λ. Αλεξάνδρας. Αρχιμαφιόζοι του πάρε-δώσε ήταν ο Μάκης Σαλιάρης και ο Τζίμης Νταής (ντράμμερς κι οι δύο). Σ΄ εκείνα τα τραπεζάκια της "Σόνιας" φτιάξαμε και διαλύσαμε τα σημαντικότερα συγκροτήματα της Ελληνικής ποπ. Οι Minis, οι Stormies, οι We Five ήταν προϊόντα δολοπλοκίας και ανταγωνισμού ή προσωρινών "διαζυγίων" (όπως το δικό μου με τους Forminx). Μία από τις πιο σημαντικές ιστορίες εκείνου του ρομαντικού καιρού: Όταν οι Τζούνιορς βρέθηκαν χωρίς τον Αλέκο Καρακαντά και τον Θάνο Σουγιούλ (ο πρώτος βαρύτατα τραυματισμένος, ο δεύτερος πρόωρα χαμένος) ο Μάκης κι εγώ προσπαθήσαμε να βρούμε λύση στο μεγάλο πρόβλημα "ποιος κιθαρίστας". Όλοι οι καλοί ήταν γερά ριζωμένοι στο συγκρότημα τους κι έτσι στόχος "διάλυσης" έγινε ένα περιοδεύον αγγλικό γκρουπάκι, όπου ο Μάκης έπαιζε ντραμς εκείνο τον καιρό. Είχαν ένα φοβερό κιθαρίστα που πες-πες στη "Σόνια", τον ξεμυαλίσαμε και παράτησε τους συμπατριώτες του. Το αγγλικό γκρουπ διαλύθηκε κι ο κιθαρίστας έπαιξε με τους Τζούνιορς στα ρεσιτάλ της "Τερψιθέας", αφήνοντας το ακροατήριο εμβρόντητο. Δύο εβδομάδες μετά την πρώτη του εμφάνιση, με ρώτησε: "Τι λες, να μείνω στην Ελλάδα; Μ΄ αρέσει η ζωή εδώ και δεν θέλω να γυρίσω στην Αγγλία". Του είπα: "Η ποπ στην Ελλάδα, Έρικ, έχει πολύ σύντομη ζωή. Σε μερικά χρόνια δεν θα υπάρχουν καν συγκροτήματα. Είσαι φοβερό ταλέντο, γύρνα στην Αγγλία και κάνε την καριέρα που σου αξίζει". Ο Έρικ το σκέφτηκε, το ξανασκέφτηκε και κάποια μέρα, μάζεψε την ηλεκτρική του κιθάρα κι έφυγε για την Αγγλία. Μερικά χρόνια μετά, ο απένταρος Έρικ που έπαιζε με τους Τζούνιορς στην "Τερψιθέα" του Πειραία, με αμοιβή 300 δρχ. την εβδομάδα, ήταν ο μοναδικός Έρικ Κλάπτον. Τον ακούω, σήμερα, και ανατριχιάζω στη σκέψη ότι θα μπορούσα να του έχω πει να μείνει κι ότι θα ήταν παντρεμένος με πέντε παιδιά και θα δούλευε σε κάποιο μαγαζί της παραλίας. Αλλά φαντάζομαι πως στη μουσική, όπως και στη ζωή, όλοι έχουμε τη μοίρα μας και μια τέτοια μοίρα δεν αλλάζει, όπως και να σκοντάψεις, σ΄ όποιον και να σκοντάψεις.

Ladies and Gentlemen of Pop

Μαζί με τα σούπεργκρουπς της εποχής, οι δισκογραφικές (και κυρίως η "Μιούζικ Μποξ" που όλο και μεγάλωνε το ρεπερτόριό της) έφτιαξαν και το φυτώριο των τραγουδιστών. Έπειτα τα συγκροτήματα ήταν δύσκολο να τα μανουβράρεις ενώ τους σόλο τραγουδιστές τους έκανες ό,τι ήθελες. Οι περισσότεροι από τους ποπατζήδες της εποχής ανασύρθηκαν από τα αρχεία, άλλοι δημιουργήθηκαν από το μηδέν και σύντομα η ελληνική ποπ είχε αποκτήσει κόσμο και κοσμάκη. Από πιτσιρίκας (δέκα χρονών με πήγε η μάνα μου σ΄ ένα ραδιοφωνικό παιχνίδι του Γρηγόρη Λαζαρίδη και κέρδισα ένα νιπτήρα της Ιζόλα) είχα δει τη Ζωίτσα Κουρούκλη, τη μοναδική jazz singer στην Ελλάδα. Έτσι, δεκαπέντε χρόνια μετά, όταν η Ζωϊτσα είχε πια εξαφανιστεί από την καλλιτεχνική ζωή, σκέφτηκα να την ξαναφέρουμε στη σκηνή και στους δίσκους ως Zoe. Την ντύσαμε με μίνι και μπότες, την "παντρέψαμε" με τους Στόρμις και τη διαφημίσαμε σαν το σημαντικότερο όνομα που μπήκε στην ποπ εκείνο τον καιρό. Η πρώτη εμφάνιση της ολοκαίνουργιας Zoe με το συγκρότημα που περίμενε με κομμένη ανάσα η νεολαία, έγινε στον "Ορφέα" της Σταδίου. Κι έγινε εν μέσω χάους. Δύο χιλιάδες τηνέητζερς σε καθίσματα, διαδρόμους, εξώστες κι άλλοι δέκα χιλιάδες απ΄ έξω, να προσπαθούν να σπάσουν τον αστυνομικό κλοιό. Η Ζωϊτσα και οι Stormies έγιναν από τη μια στιγμή στην άλλη το πιο καυτό όνομα της ποπ. Μία σημαντική τραγουδίστρια των φίφτις είχε αποκτήσει τη νέα της καριέρα. Και, φυσικά, οι σταρ της "Μιούζικ Μποξ" μεσουρανούσαν με διασκευές ξένων τραγουδιών, ενορχηστρωμένες κυρίως από τον in house μαέστρο της εταιρείας, τον Τάκη Αθηναίο. Ο Τέρης Χρυσός, η Τάμμυ, η Γιοβάννα, ο Δάκης, ο Πασχάλης (σε άλλες εταιρείες), ο Τζορντανέλλι, και μερικοί διάττοντες αστέρες και τραγουδιστές από συγκροτήματα που έγιναν σόλο όταν το γκρουπ τους διαλύθηκε. Γιατί εκείνο τον καιρό, ανάμεσα στη στιγμή που ανακαλύπταμε ένα νέο τραγουδιστή και τη στιγμή που τον είχαμε μπροστά στο μικρόφωνο της "Κολούμπια" στη Ριζούπολη ή του "Στούντιο Έρα" στη Σταδίου, δεν περνούσε περισσότερο από μία εβδομάδα. Ήταν η συνταγή του "στιγμιαίου καφέ" ένα κουταλάκι ξένο τραγούδι, δύο κουταλάκια στίχοι, ανακατεύετε, σερβίρετε το 45αράκι ήταν στα μαγαζιά τη Δευτέρα κι είχε γίνει επιτυχία την Τετάρτη. Και μαζί με τους σόλο τραγουδιστές, φούντωσε και η ανάγκη για ελληνικούς στίχους σε ξένες επιτυχίες. Έτσι δημιουργήθηκε και το παράδοξο: Ελληνικές συνθέσεις με αγγλικούς στίχους (έτσι ξεκίνησε η ελληνική ποπ) και τώρα, στη νέα μόδα, αμερικάνικα και ιταλικά τραγούδια με ελληνικούς στίχους. Κι ούτε στα τολμηρότερα μας όνειρα δεν θα μπορούσαμε να δούμε, τότε, ότι τα τραγουδάκια αυτά που τα σκαρώναμε σε δέκα λεπτά, θα ζούσαν δεκαετίες ολόκληρες και θα έφτιαχναν το θρύλο της ελληνικής ποπ.

Εveryone Else

Η ραχοκοκαλιά της ελληνικής ποπ υπήρξε πάντα το ραδιόφωνο. Ένα ραδιόφωνο κρατικό και βαρύτατα λογοκρινόμενο, σε εποχές δημοκρατικές και σε εποχές δικτατορίας. Η λογοκρισία δεν άλλαξε ποτέ. Έπρεπε να υποβάλλουμε κείμενα στο ΕΙΡ ή στο ΚΡΣΕΔΕ (τον στρατιωτικό ραδιοφωνικό σταθμό που έγινε, αργότερα ΥΕΝΕΔ), οι λογοκριτές τα χτένιζαν προσεκτικά και έσβηναν λέξεις ή φράσεις που μπορεί να έθιγαν τη θρησκεία, την οικογένεια, το "ελληνικό ήθος". Ήταν η εποχή που η ποπ είχε πέσει στην καχυποψία των λογοκριτών και τα τραγούδια περνούσαν από "μουσικό έλεγχο". Μέσα από αυτό το ασφυκτικά ελεγχόμενο ραδιόφωνο, όμως, βγήκαν εκπομπές σαν το "Καλέστε μας στο πάρτι σας", το "Πικ-Νικ", το "Λεωφορείο η Μελωδία", το "Φαρενάιτ 751", που με τη μορφή παιχνιδιού παρέκαμπταν τη λογοκρισία μια που δεν είχαν κείμενα. Το ραδιόφωνο εκείνης  της εποχής ήταν σοβαρή υπόθεση και πάνω του είχαν επενδύσει σημαντικά ποσά για ακριβές παραγωγές, από τη "Μεσημβρινή" της Ελένης Βλάχου μέχρι το "Ταμ-Ταμ" του Φιξ. Το "Ταμ-Ταμ" ήταν ο πρόδρομος της Coca Cola στην Ελλάδα, το ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ "Γκαζόζα με Κίνα" ή "Σινάλκο" και της σημερινής Coke. Για χάρη του, φτιάξαμε τον "Απίθανο Κόσμο του Ταμ-Ταμ", με ηχογραφήσεις στο Κάρτινγκ του Αγ. Κοσμά. Έπαιζαν live οι Φόρμινξ, οι Idols και τελευταίοι οι We Five, ενώ για άλλες εκπομπές (και ειδικά για το Surprise Party του Παπαστράτου) κάναμε απίστευτα "Κυνήγια Θησαυρού", πηγαίναμε σε ξένους αγώνες αυτοκινήτου, ανεβαίναμε σε αεροπλάνα, βάζαμε την Αλίκη, τον Δημήτρη (το εθνικό μας ζευγάρι) μαζί με ακροατές μας, σε κότερα και περνούσαμε 48 ώρες μαζί τους στη θάλασσα. Ήταν η χρυσή εποχή τού ραδιοφώνου, τότε που ένα μικρόφωνο και μερικά 45αράκια έφτιαχναν τη μαγική εικόνα και η φαντασία μας συμπλήρωνε τα υπόλοιπα. Τότε που οι πιτσιρικάδες της εποχής άκουγαν "Λεωφορείο" με το τρανζιστοράκι κάτω από τα σκεπάσματα και υπό την απειλή σφαλιάρας από τον μπαμπά.  Και δεν μπορώ παρά να είμαι το ίδιο ευτυχισμένος σήμερα, όσο ήμουν και τότε, που την έζησα μπροστά από το ραδιόφωνο και μπροστά από το μικρόφωνο, το ίδιο φανατικός DJ όσο υπήρξα φανατικός ακροατής. Κι ευτυχισμένος που το άγριο πάθος εκείνου του καιρού για ραδιόφωνο, το κρατώ και σήμερα ζωντανό με το Radio Gold.